سامانه اطفاء حریق دستی شامل استفاده از خاموش کننده های دستی، چرخدار یا پاشنده های نیمه ثابت شیلنگی به کمک افراد برای خاموش نمودن آتش های محدود میباشد. روش دستی برای کنترل حریق در لحظات اولیه و حریق های کوچک بسیار مطلوب است. حریق های متوسط را نیز می توان با تجهیزات متوسط و به طور دستی اطفاء نمود. هر چه دسترسی ساده تر و گسترش حریق کمتر باشد مهارت مورد نیاز هم پایین تر است. البته در صورت بالا بودن بار حریق و وسعت آن یا دسترسی مشکل به محدوده آتش، لازم است افراد با تجربه به کار گرفته شوند. در این مطلب با این روش بیشتر آشنا شوید.
نصب سیستم اطفا حریق دستی
کلیه کارگاه ها اعم از اینکه در آنها تجهیزات حفاظتی از نوع سامانه ثابت خودکار یا نیمه خودکار وجود داشته یا نداشته باشد باید برای حفاظت علیه حریقهای کوچک اتفاقی به خاموش کننده های دستی مناسب با نوع حریق های احتمالی کوچک مجهز باشند. خاموش کننده های دستی و چرخدار را باید پیوسته تر مکانی مناسب و مشخص که احتمال بروز حریق درآن کمتر و دسترسی به آن آسان تر است نگاهداری نمود و محل نصب با نگاهداری آنها بایستی با علامت مشخصه و رنگ قرمز معلوم گردد تا هنگام لزوم سریعا قابل شناسایی سرعت گسترش آن در هر محل بوده و در محل های مناسب نصب شوند.
استفاده از خاموش کننده چرخدار با ماهیت احتمالی و سرعت گسترش آن و دارای گنجایش خاموش کننده متناسب برای مکانهای با مساخت بیش از یکصد متر مربع علاوه بر خاموش کننده های دستی ضروری است. فاصله از هر نقطه حفاظت شده تا نزدیکترین خاموش کننده نبایستی بیش از ۳۰ متر باشد. این فاصله برای حریق دسته B نباید از ۱۵ متر بیشتر باشد.
نحوه استفاده از سیستم اطفاء حریق دستی
- استفاده از خاموش کننده های حاوی بخارات سمی یا تولید کننده بخارات و گازهای سمی ممنوع است.
- کلیه خاموش کننده ها بایستی تابع استاندارد ساخت و عملکرد مطلوب بوده واستفاده از آنها به سادگی میسر باشد.
- ارتفاع قرارگیری خاموش کننده های دستی نباید خیلی بالا یا نزدیک زمین باشد.
بهتر است ارتفاع قاعده کپسول از سطح زمین ۱/۱ متر بوده و بیشتر از متوسط ارتفاع آرنج افراد نباشد. بلافاصله پس از هر بار استفاده از خاموش کننده باید آن را شارژ یا جایگزین نمود،زیرا احتمال بروز حریق مجدد منتفی نیست. - در روش اطفاء حریق دستی با توجه به اطلاعات به دست آمده در مورد نقشه ها، بار حریق و نوع حریق، بهترین ماده اطفائی در هر محل انتخاب و پس از انتخاب خاموش کننده، باید با توجه به روش مورد نظر در اطفاء محاسبات لازم انجام گیرد.
- بدیهی است که خاموش کننده انتخابی باید در اندازه مورد نظر به صورت تجارتی در بازار موجود باشد و افراد حاضر در محل توانایی بدنی لازم برای حمل و استفاده از آن را داشته باشند.
در اینجا باید به استانداردهای حمل بار برای افراد متناسب با وزن کل خاموش کننده توجه گردد.
برای انتخاب و محاسبه میزان ماده خاموش کننده حالت های مختلف زیر می تواند در محیط در نظر گرفته شود:
- خاموش کننده آب برای حریق A
- خاموش کننده پودر و گاز و همچنین آئروسل پودری موسوم به DSPA برای حریق های A-B-C-F
- خاموش کننده CO2 یا مواد هالوژنه برای حریق های B-C-E-F
- خاموش کننده کف برای حریق های B-C
طبقه بندی خاموش کننده دستی اطفاء حریق نیز به همین صورت انجام می گردد. در این موضوع، طبقه بندی از نظر حروف الفبایی است و به خاموش کننده های (کپسول) گفته می شود که برای انواع حریق های مختلف طراحی شده و برای اطفاء آنها موثر است.
انواع خاموش کننده ها
- خاموش کننده حاوی آب (به هر صورت شامل اسپری و آب پودری)
- خاموش کننده مولد کف (کف و اسپری)
- خاموش کننده پودر شیمیایی یا پودر خشک
- خاموش کننده پودر مرطوب
- خاموش کننده CO2
- خاموش کننده حاوی گازهای بی اثر و مواد هالوژنه
خاموش کننده های چرخدار تا ۹۰ کیلوگرم گنجایش ماده خاموش کننده نیز در این دسته قرارمی گیرد.
استفاده محدود از شبکه برداشت آب یا سایر مواد خاموش کننده به صورت دستی و نیمه متحرک نیز می تواند با ملاحظاتی در این گروه قرار گیرد. استفاده از سامانه نیمه متحرک با ماده خاموش کننده حاوی پودر یا گاز فقط با رعایت ملاحظات فنی و با فواصل کوتاه (حداکثر تا ۲۰متر) برداشت از شبکه مجاز می باشد.
حداکثر فاصله بین دو خاموش کننده نیمه متحرک بر اساس ویژگی محیط و رعایت اصول علمی تعیین می گردد لیکن طول شیلنگ آنها نباید از ۱۵ متر کمتر و از ۳۰ متر بیشتر باشد.
لازم است به طور فوق العاده یک خاموش کننده آتش با فشار تخلیه بیش از ۵ اتمسفر بایستی برای مکانهایی که بیش از ۳۰ لیتر مایعات قابل احتراق و اشتعال یا ۲۰ کیلوگرم از گاز قابل اشتعال وجود دارد در ۱۵ متری آن مکان نصب گردد.
برای محدوده های با مساحت بیش از یکصد متر مربع لازم است علاوه بر خاموش کننده های دستی حداقل یک دستگاه خاموش کننده با ظرفیت حداقل ۲۰لیتر خاموش کننده مایع یا ۲۵ کیلوگرم خاموش کننده پودر موجود باشد. محل استقرار خاموش کننده چرخدار باید در مناسبترین نقظه دسترسی نیروهای امدادی باشد. نزدیک دربهای ورود و خروج یا در مسیر های خروج اضطراری از جمله نقاط توصیه شده می باشد.برای کارگاههای با وسعت بیش از یک هزار متر مربع به ازای هر پانصد متر مربع بایستی یک دستگاه خاموش کننده چرخدار موجود باشد. کلیه الزامات فنی خاموش کننده های دستی و بازرسی های مربوطه در مورد خاموش کننده های چرخدار باید رعایت گردد.
اطفاء حریق دستی بر مبنای آب
برای خاموش کننده آب بایستی با توجه به محدودیتهای منبع آب که نیاز داریم ۶۰ دقیقه آب را برای اطفاء حریق تامین کند, از قبل پیشبینی و آنرا بررسی کنیم. حداقل فشار آب در شاخه انتهایی منتهی به شیر برداشت, نباید از Psi 50 کمتر باشد.
نحوه استفاده از جعبه های آتش نشانی
برای اطفاء دستی توسط افراد باید از تجهیزات موسوم به جعبه آتش نشانی استفاده گردد. در جعبه آتش نشانی یک شیر برداشت با قطر ۵/۱ اینچ به صورت فلکه ای یا اهرمی و شیلنگ های برداشت آب از جنس لاستیک یا کتانی دارای قطر ۱ تا ۵/۱ اینچ و طول ۲۰_۱۷ متر که بر روی یک قرقره نصب شده اند قرار دارد.
سر لوله می تواند آب را به صورت جت یا اسپری بپاشد. فاصله هر ۲ جعبه حداکثر ۳۰ متر در نظر گرفته می شود؛ در صورتی که مساحت نواحی کوچک باشد، یا برای طبقات مختلف، باید حداقل یک جعبه آتش نشانی در نظر گرفته شود.
توجه داشته باشید: برای مواقعی که ممکن است کنترل حریق از عهده افراد حاضر در محل خارج باشد، لازم است از طریق کلید اعلام خطر یا خط تلفن تیم عملیاتی نیز با خبر گردد. در کارگاههایی که حریق آنها شامل دسته A می باشد به عنوان تاسیسات زیر بنایی لازم است به فواصل حداکثر ۴۰ متر جعبه آتش نشانی نصب گردد.
استفاده از دستگاه خاموش کننده دستی آب متداول تحت فشار (سیلندر) با توجه به نحوه عملکرد فقط برای حریقهای محدود کارایی دارد. خاموش کننده آیفکس که با حجم محدود آب را به صورت اسپری بسیار ریز بر روی حریق می پاشد نیز در این دسته قابل تعریف است.
اطفاء حریق دستی بر مبنای پودر
برای خاموش کننده پودر و گاز چون روش خاموش کردن به روش خفه کردن سطحی است، لذا سطح حریق مهم بوده و لازم است با توجه به جدول محاسباتی(۱-۵) وزن مورد نیاز پودر تعیین شود. محاسبات ذکر شده باید با رعایت جمیع شرایط و توسط افراد یا مشاورین صاحب صلاحیت و دانش ایمنی فنی النجام گردد ودر هر حال مسئولیت بر عهده طراح می باشد.
اطفاء حریق دستی بر مبنای CO2
مبنای خاموش کننده توسط CO2 و مواد هالوژنه به صورت دستی یا خودکار از طریق خفه کردن محدوده و عمق حریق است. لذا در محاسبات مربوط به آنها مقدار ماده خاموش کننده حجم احتمالی حریق مهم می باشد.
از عوامل مهم دیگر زمان تخلیه و چگونگی پاشش ماده اطفائی روی آتش است. کلیه مشخصات و ملاحظاتی که در فصل سوم و چهارم برای این خاموش کننده آمده است بایستی رعایت گردد.
محاسبه برای اطفاء خودکار نیز مشابه همین روش ولی با افزایش فاکتور خاموش کنندگی می باشد. محاسبات برای مواد هالوژنه نیز همانند CO2 میباشد با این تفاوت که محاسبات در تعیین مقدار فاکتور خاموش کننده برای مواد هالوژنه متفاوت می باشد.
کلام آخر
نصب سیستم اطفاء حریق یکی از نکات اولیه و اساسی در بحث ایمنی است. سایت های جهانی مختلفی مانند: CTIF در ارتباط با آتش سوزی و اطفاء حریق وجود دارد, که میتوانید اطلاعات بسیاری را در اینباره به دست آورید.
